Ένα
από τα θέματα που αγχώνει και προβληματίζει
αρκετά τους νέους γονείς,είναι η καθυστέρηση της ομιλίας των παιδιών
τους. Αρκετές συζητήσεις γίνονται μεταξύ τους για το θέμα αυτό και
ομολογουμένως οι απόψεις είναι ποικίλες. Η αλήθεια είναι ότι κάθε παιδί είναι
μοναδικό και ακολουθεί έναν δικό του ρυθμό ανάπτυξης. Υπάρχουν όμως κάποιοι
σταθμοί στην εξέλιξη της ομιλίας η καθυστέρηση των οποίων χρήζει περαιτέρω
διερεύνησης από λογοπεδικό ή αναπτυξιολόγο παιδίατρο.
Ποιοί είναι οι λόγοι που οδηγούν σε αυτή την διαταραχή?
Υπάρχουν
αρκετοί λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε καθυστέρηση της ανάπτυξης του λόγου
και της ομιλίας.
Καθυστέρηση
λοιπόν σε ένα παιδί το οποίο κατά τα άλλα αναπτύσσεται φυσιολογικά, μπορεί να
οφείλεται αρκετές φορές σε οργανικά αίτια ,όπως για παράδειγμα
προβλήματα με την κίνηση της γλώσσας ή την υπερώα . Ένας βραχύς χαλινός (το δερματάκι κάτω από την
γλώσσα) μπορεί να περιορίσει την κίνηση της γλώσσας στην παραγωγή της ομιλίας.
Πολλά
παιδιά με καθυστέρηση της ομιλίας έχουν στοματοκινητικές δυσκολίες, το οποίο
σημαίνει ότι υπάρχει δυσκολία στο συντονισμό της επικοινωνίας των περιοχών του
εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την παραγωγή της ομιλίας. Το παιδί
κατ'επέκταση παρουσιάζει δυσκολίες στην χρήση και συντονισμό των χειλιών, της
γλώσσας, της γνάθου , ακόμα και αναπνοής, ώστε να παράγει ήχους.H ομιλία μπορεί να αποτελεί το μοναδικό πρόβλημα ή να συνοδεύει άλλα
στοματοκινητικά προβλήματα όπως η δυσκολία στην σίτιση.
Τα
προβλήματα ακοής είναι στενά συνδεδεμένα με καθυστέρηση του λόγου και γι’ αυτό
η ακοή των παιδιών που παρουσιάζουν μία καθυστέρηση στον λόγο πρέπει να
εκτιμάται πάντα από έναν Ωτορινολαρυγγολόγο. Ένα παιδί το οποίο έχει ακουστική
δυσκολία, μπορεί να παρουσιάσει προβλήματα στην άρθρωση και την φωνολογία, στη κατανόηση, στην μίμηση και στην χρήση της
γλώσσας.
Οι
λοιμώξεις των αφτιών, ειδικά οι χρονίζουσες, μπορούν να επηρρεάσουν την
ακουστική οξύτητα. Οι απλές ωστόσο ωτίτιδες οι οποίες θεραπεύονται κατάλληλα
και έγκαιρα, δεν δημιουργούν προβλήματα στην ομιλία. Όσο καιρό υπάρχει καλή ακοή, η ομιλία και ο λόγος
αναπτύσσονται φυσιολογικά.
Η
καθυστέρηση του λόγου μπορεί πολύ συχνά επίσης
να αποτελεί μέρος μίας διάχυτης αναπτυξιακής καθυστέρησης (που εμπίπτει
στα πλαίσια των διαταραχών αυτιστικού φάσματος). Υπολογίζεται , ότι ένα μεγάλο ποσοστό
παιδιών με αυτισμό παραμένουν λειτουργικώς μη λεκτικά κατά την διάρκεια της ζωής τους, δηλαδή δεν
αναπτύσσουν ομιλία ή λόγο με την βοήθεια του οποίου να μπορούν να
επικοινωνήσουν, την στιγμή που άλλα παιδιά με αυτισμό είναι φαινομενικά
εξαιρετικά επαρκή στην ομιλία. Αυτά τα παιδιά που έχουν λόγο, ξεκινούν να
μιλούν συνήθως με καθυστέρηση και έχουν έναν τρόπο που είναι διαφορετικός από
τον συνηθισμένο (για παράδειγμα, μπορούν να παρουσιάζουν ηχολαλία άμεση ή
έμμεση , νεολογισμούς κ.α.). Οι γραμματικές δομές μπορεί να είναι επίσης
ανώριμες και περιλαμβάνουν στερεοτυπική και επαναληπτική χρήση του λόγου (για
παράδειγμα , επανάληψη λέξεων και εκφράσεων
που δεν έχουν κάποια σχέση με την
συγκεκριμένη στιγμή, επανάληψη στίχων ή διαφημίσεων) ή έναν τρόπο ομιλίας που
μπορεί να είναι καταληπτός μόνο από τα μέλη της οικογένειας που είναι εξοικειωμένοι με αυτό το είδος επικοινωνίας.
Έχουν επίσης προβλήματα φωνολογικά, μορφοσυντακτικά, πραγματολογικά, δυσκολίες
προσωδιακών χαρακτηριστικών όπως ο ρυθμός της φωνής ή η προφορά μπορεί να είναι
μη φυσιολογικά( π.χ. μονότονη φωνή, σαν ρομπότ).
Τί κάνουν οι ειδικοί που ασχολούνται με τον λόγο και την ομιλία?
Εάν
ο παιδίατρος ή ο αναπτυξιολόγος υποψιαστεί ένα πρόβλημα στο παιδί, τότε η
εκτίμηση της ομιλίας και του λόγου από έναν λογοπεδικό είναι απαραίτητη.
Κατά
την διάρκεια της αξιολόγησης ο λογοπεδικός (πολλές φορές μαζί με έναν
αναπτυξιολόγο παιδίατρο) θα διερευνήσει
τις ικανότητες του παιδιού στην ομιλία και στον λόγο, στα πλαίσια της σφαιρικής
του εξέλιξης. Πέρα από το να παρατηρήσει το παιδί, θα το υποβάλλει σε ορισμένες δοκιμασίες και θα ψάξει μερικές παραμέτρους
στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας του.
Ο
ειδικός θα εκτιμήσει επίσης:
- Tι μπορεί να κατανοήσει το παιδί (αντιληπτικός λόγος)
- Τι μπορεί να πεί το παιδί (εκφραστικός λογος)
- Εάν το παιδί προσπαθεί να επικοινωνήσει με άλλους τρόπους,όπως με το να δείχνει με το δάκτυλο,με κινήσεις του κεφαλιού (εξωλεκτική επικοινωνία)
- Την φωνητική ανάπτυξη και την καθαρότητα της ομιλίας
- Το στάδιο της στοματοκινητικής ανάπτυξης του παιδιού ( πως λειτουργεί το στόμα, η γλώσσα, η υπερώα καθώς και την σίτιση και την κατάποση)
Εάν
ο ειδικός διαπιστώσει ότι το παιδί χρειάζεται λογοθεραπεία , η συμμετοχή του
γονέα είναι εξαιρετικά σημαντική. Μπορεί
να παρακολουθεί τις θεραπείες και μπορεί να μάθει να συμμετέχει στην
διαδικασία. Ο λογοθεραπευτής θα σας δείξει πώς να δουλεύετε με το παιδί στο σπίτι,
ώστε να του βελτιώσετε τις λεκτικές δεξιότητες.
Μερικές
φορές , η εκτίμηση μπορεί να υποδείξει
ότι οι γονεικές απαιτήσεις είναι πολύ υψηλές. Το εκπαιδευτικό υλικό μπορεί να
υποδείξει το στάδιο της ανάπτυξης του παιδιού και μπορεί να βοηθήσει με αυτόν
τον τρόπο να αντιμετωπίσει ο γονέας το παιδί με έναν τρόπο πιο ρεαλιστικό.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς?
Όπως
άλλωστε και πολλά άλλα πράγματα, η ανάπτυξη της ομιλίας είναι μία φυσική
διαδικασία. Η γενετική προδιάθεση θα καθορίσει, σε έναν βαθμό, την ανάπτυξη του
λόγου, της ομιλίας και της νοημοσύνης. Στην ανάπτυξη αυτών συμβάλλει όμως σημαντικά και το φυσικό περιβάλλον. Έτσι
ερωτήματα που πρέπει να τεθούν όσον αφορά την συμβολή του περιβάλλοντος στην
ανάπτυξη τους, θα είναι για παράδειγμα εάν το παιδί λαμβάνει αρκετά ερεθίσματα
από το σπίτι ή από το σχολικό περιβάλλον. Εάν όχι,υπάρχουν πιθανότητες λοιπόν
για αλλαγή στον τρόπο επικοινωνίας και συμμετοχής του παιδιού?
Όταν
υπάρχουν προβλήματα συνδεδεμένα με την ομιλία, την ακοή ή την ανάπτυξη του
παιδιού, η πρώιμη και στοχευμένη παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει το παιδί που την
έχει ανάγκη .Επίσης όταν ο γονέας έχει καλή επίγνωση σχετικά με την έλλειψη ομιλίας του παιδιού του, μπορεί να μάθει από τον
ειδικό μεθόδους που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της ομιλίας.
Παρατίθονται παρακάτω μερικές μέθοδοι με τις
οποίες μπορείτε να ενισχύσετε την διαδικασία ανάπτυξης της ομιλίας του παιδιού
σας:
• Περάστε περισσότερο χρόνο επικοινωνόντας
με το παιδί σας, ακόμα και την πρώιμη βρεφική ηλικία. Μιλήστε του, τραγουδήστε
του και ενθαρρύνετέ το να μιμηθεί ήχους.
• Διαβάστε παραμύθια και βιβλία στο παιδί
σας, αρχίζοντας κιόλας από την ηλικία των 6 μηνών. Δεν χρειάζεται να τελειώσετε
ένα ολόκληρο βιβλίο κάθε φορά. Είναι σημαντικό να πάρετε επίσης βιβλία
κατάλληλα για την ηλικία του και να δημιουργήσετε ένα είδος παιχνιδιού κατά το
οποίο το παιδί σας θα κοιτάζει τις εικόνες την ώρα που εσείς του τις δείχνετε.
Προσπαθήστε να προμηθευτείτε ειδικά
βιβλία με τα οποία το παιδί μπαίνει στην διαδικασία να μιμείται αυτά που
διαβάζει ή βιβλία τα οποία έχουν τέτοιο περιεχόμενο το οποίο το παιδί μπορεί να
το αγγίζει. Αργότερα αφήστε το παιδί σας
να σας δείχνει τις εικόνες που αναγνωρίζει και ενθαρρύνετε το να σας τις ονομάζει. Κατά
την διάρκεια του χρόνου περάστε σε βιβλία με ρυθμικά ποιηματάκια ενώ πιο μετά
διαλέξτε βιβλία με προβλέψιμο περιεχόμενο και αφήστε το παιδί σας να κάνει
υποθέσεις για το τι μπορεί να συμβεί. Θα δείτε ότι κατά την διάρκεια του χρόνου
το παιδί σας θα ξεκινήσει να μαθαίνει απέξω τις ιστορίες που του αρέσουν και θα
μπορεί να σας τις εξιστορεί με ενθουσιασμό.
• Xρησιμοποιείστε
καταστάσεις τις καθημερινότητας για να ενισχύσετε τις ικανότητες επικοινωνίας
του παιδιού σας. Με άλλα λόγια, συζητάτε και σχολιάζετε τις δραστηριότητες σας
κατά την διάρκεια της ημέρας. Για παράδειγμα, oνομάστε του τα προιόντα
ενός παντοπωλείου, εξηγήστε του τι κάνετε με αυτά, πώς φτιάχνετε το καθημερινό
φαγητό σας, πώς κάνετε καθαριότητα, δείξτε του αντικείμενα του σπιτιού όταν τα
χρησιμοποιείτε και ονομάστε του ήχους που ακούτε παρέα. Kάντε του ύστερα ερωτήσεις και επιβεβαιώστε τις απαντήσεις (ακόμα και
δυσκολονόητες). Από κάποια ηλικία και μετά , μιλάτε του με απλό λόγο ,όμως σε
καμία περίπτωση μην χρησιμοποείτε «μωρουδίστικο» λεξιλόγιο. Έτσι,το νερό είναι
νερό και όχι «νελό»,το φαγητό είναι φαγητό και όχι «μάμ».
Ανεξάρτητα
από την ηλικία του παιδιού σας, η αναγνώριση και η πρώιμη παρέμβαση είναι η πιο
καλή μέθοδος για να το βοηθήσετε να αποκαταστήσει την καθυστέρηση και την όποια
διαταραχή στον λόγο του. Με τον καιρό, το παιδί σας με την κατάλληλη θεραπεία
θα μπορεί να επικοινωνεί πιο ποιοτικά και περισσότερο με εσάς και με το γύρω
περιβάλλον του.
Ανδρέας Πετρόπουλος
Παιδίατρος – Εξ/νος Αναπτυξιολόγος
Τηλέφωνο/fax : 210-9921489 Κινητό : 6946 221 442
Email : petropoulos_andreas@yahoo.gr
